تاریخ افغانستان تقریبا تمام ورق هایش را با واژه ها و اصطلاحات از قاموس جنگ، نفرت، خشونت، تعصب، تبعیض، فساد و انحصار تحت لوای " جهاد"و " غیرت افغانی" به رخ جهانیان می کشاند. جهاد یک امر مقدس است و مجاهدین اجر عظیم مادی و معنوی را کسب میکند. اصطلاح "جهاد" در جمع آن دسته مصطلحات خاص جای گرفته که مترادف آن در سایر زبانها موجود نیست. چون منحصرا برای اسلام بوده و در کتاب مقدس مسلمانها ذکر شده است. اما؛ زمان و مکان، عناصر و لشکر آن شرایط خاص خود را دارد. هدف از جهاد، دفاع از مقدسات، حفظ ارزشهای مادی و معنوی، حراست از سرزمین، حمایت و نگهبانی از اتباع به معنی کلی آن از خطر حمله دشمن از طریق جنگ میباشد. یعنی کاربرد ابزارجنگی توسط نظامیان و فعالیتهای اشخاص ملکی هم از طریق نظامی و هم غیر نظامی.در کشورهای غیر اسلامی، خصوصا غرب، اجرای اعمال فوق تحت نام " حق و تکلیف" طرفین قرارداد اجتماعی صورت میگیرد. به این مفهوم که دولتها مکلف به تامین "حقوق" اتباع میباشد. در مقابل اتباع "مکلفیت"دارد تا وجایب خویش را ادا نمایند. درین وضعیت امنیت مردم تأمین، حقوق شان حفاظت و خدمات برای شان ارایه می گردد. فلسفه وجودی دولت و ملت جزء تحقق این امر چیزی دیگری نیست.
افغانستان در یک مقطع خاص از تاریخ، حرف و حدیثهای از جهاد را مشق و تمرین کردند و عده ای هم القاب "مجاهد"و "غازی" را کسب کردند. هر چند نفس جهاد را در افغانستان نفی نمیکنم ولی فرآیند و نتیجه آن را یک عمل انجام شده تحت نام "جهاد" به صلاح این مردم و مرزو بوم نمیدانم. اما و اگر های وجود دارد که قابل تامل بوده وبحث دیگری را ایجاب میکند. جهاد انحصاری نیست و لقب مجاهد آب روان برای پاکی آلودگی ها شمرده نمیشود. آنطوریکه پیامبر اسلام جهاد اکبر و جهاد اصغر را مطرح کرده بود در این مسئله خلاصه میشود. به این معنی که لقب واقعی مجاهد به علمبرداران مبارزین پیروز در نبرد با جهاد نفس بیشتر صدق میکند تا به این رهبران که حال و احوال شانرا بعد از جهاد، زمان جهاد و قبل از جهاد را همه میدانند. آن مرحله گذشت و افتخار آن نیز منحصر به افراد خاص نیست تا اکنون از آن به عنوان حربه فشار برای رسیدن به قدرت استفاده کنند. رهبران احزاب سیاسی در شرایط کنونی سخنی برای رسیدن به قدرت دارند. چون هم تشکیلات دارند و هم نیرو برای مبارزات سیاسی. یعنی از آدرس یک جریان حرف میزنند و از آن طریق کسب قدرت را مقدور میدانند. اینکه برنده باشد به قدرت برسد و یا بازنده باشد در اپوزیسیون قرار گیرد بحث جداست. ولی به هرحال نتیجه مبارزات را به دست می آورند و در هردو حالت جایگاه قانونی و تثبیت شده خویش را دارند. جدا از اینکه وضعیت احزاب و جایگاه رهبران آن در تعاملات چه بوده و چه خواهد بود. این رهبران همیشه از خرد و عقلانیت استفاده کرده مردم را مدیون مبارزاتش نمیسازند. این رهبران را باتوجه به شرایط فعلی و اعمال نسبتا شایسته آن باید ستود. چون جهاد را حربه فشار برای کسب قدرت و حق ایجاد نابسامانی در کشور نمیدانند. اما در مقابل، برخی از اشخاص که هنوز هم لقب جنگ سالار دارند رویای رسیدن به قدرت را از طریق مختل ساختن نظم اجتماعی و مخدوش کردن روحیه همزیستی در ذهنش پرورش میدهند. که نه تنها حق قانونی شان نیست بلکه توهین به جهاد و حتی اسلام است. آیا جهاد کردن به مفهوم رسیدن به قدرت است؟ قطعا که نیست!
در شرایط فعلی که دغدغه تشکیل کابینه حکومت وحدت ملی بر مبنای مشارکت سیاسی و حضور جریانهای سیاسی با تناسب شعاع وجودی شان ذهن کوب هر فرد شده، عده ی که هیچ نقش نداشتند یا مبارزه درست و عقلانی نکردند خود را میراث دار جهاد دانسته و خواهان تثبیت جایگاه خویش اند. به این اشخاص باید گفت که به جای استفاده از جهاد و مجاهد، پلان کودتا و به تعبیرخودشان به "کوه بالاشدن"، در زمان مبارزات سیاسی جدیت بیشتر به خرچ میدادید. در ضمن کاری را باید انجام میدادید که حد اقل برجسته ساختن آن موجه میبود. جهاد کردن در آن وقت برای همان دوره بود. حال اگر جهاد کردن معیار مشارکت و احراز کرسی در حکومت باشد، هر خانواده افغانستان سهم داشتند و فعلا باید مدعی وزارت باشند. که یک امر کاملا غیر منطقی است. اگر شما آقایان واقعا جهاد را افتخار میدانید، به ارزشهای کسب شده آن احترام بگذارید. اگر سایر افراد را تابعین این کشورمیدانید اجازه بدهید که آنها هم وارد عرصه شوند تا خدمت کنند. دیگر نه کودتا و جهاد جایگاه دارد و نه مجاهدبودن توجیه برای وزیر شدن. پس خواب خیال آن را از سر دور نموده و راه مبارزات سیاسی را به شیوه عقلانی از طریق نهادها و جریانهای قانونی آن پیش رو گیرید. چون در آن هم مصلحت شماست و هم خیر ملت. امید بیشتر از این، واژه های مقدس را با اعمال بی مورد تان آلوده نسازید. فعلا وضعیت طوری دیگر است و ذهنیت مردم هم متفاوت از دیروز. حد اقل واقعیت های عینی جامعه را میدانند. شاید مبارزه با تروریزم و گروه های دهشت افگن، مناسبتر از به کوه بالا شدن در مقابل دولت و ملت باشد که هرروز سربازانش را برای آرامش ما قربانی میدهد.
امروز 22 اکتبر فاکولته حقوق و علوم سیاسی میزبان مقامات وزارت تحصیلات عالی، معاون نماینده خاص سر منشی ملل متحد در افعانستان، نمایندگان موسسات وابسته به سازمان ملل متحد، ریاست پوهنتون، استادان، محصلین و سایر شخصیت های علمی و فرهنگی کشور بود.
فاکولته حقوق و علوم سیاسی پوهنتون کابل به همکاری دفتر نمایندگی ملل متحد این روز را با دایر نمودن پروگرام ویژه ی در دو بخش سخنرانی و مناظره میان محصلین تجلیل نمود.
محترم پوهنوال الحاج اقرار واصل ریس فاکولته حقوق و علوم سیاسی پوهنتون کابل ای روز را به سرمنشی و سایر اعضای خانواده سازمان ملل متحد تبریک گفت. محترم آقای واصل از فعالیت های این نهاد معتبر جهانی تقدیر و تشکری نموده و خواستار ادامه همکاری در بخشهای مختلف از جمله ارتقای ظرفیت و رشد جوانان شد. آقای واصل روی فعالیتهای این سازمان در ادوار و مقطع های مختلف در افغانستان یاد آوری نموده و از حضور نماینده دایمی این کشور در مقر ملل متحد و نقش محوری وی در حل منازعات میان کشورها و گرو ه های ذیدخل سخن گفت.
محترم پوهاند دوکتور عبیدالله عبید وزیرتحصیلات عالی کشور ضمن عرض تبریکی این روز به سر منشی این سازمان از کارکردهای سازمان ملل متحد و موسسات خانواده آن در بخشهای سیاسی، اقتصادی، علمی و فرهنگی از زمان پذیرفتن عضویت افغانستان الی کنون سپاس و قدر دانی نموده خواهان ادامه و گسترش فعالیتهای آن در آینده شد. محترم مارک بادین معاون نماینده سازمان ملل متحد پیرامون فعالیتها، برنامه ها و اهدف آن در بخشهای مختلف خصوصا حمایت از پالیسی ملی انکشافی جوانان افغانستان اعلام حمایت نموده و معلومات مفید ارایه نمود. بخش دوم پروگرام را مناظره میان محصلین پیرامون پالیسی ملی جوانان در چهار بخش معارف، صحت، کاریابی و مشارکت جوانان در حکومت تشکیل میداد، که محترم هارون معتصم معاون فاکولته حقوق و علوم سیاسی پوهنتون کابل و تنظیم کننده مراسم، مدیریت میکرد. محترمه دیانا معنوی محصل صنف چهارم اداری و دیپلماسی، محترم شفیق سیغانی از صنف چهارم قضایی، غنی عمار از صنف سوم اداری و محترمه حضرتی از صنف سوم قضای این فاکولته هریک بخشهای مختلف پالیسی ملی جوانان را تشریح نموده و پیشنهادات خویش را بیان نمودند. درین قسمت از برنامه دیدگاه ها، نظریات و سوالات محصلین اشتراک کننده نیز ارایه شد که از طرف محصلین پنلیست ها و نماینده یوناما پاسخ داده شد.
وطن امروز چه این تیتر را میزد چه نمیزد، دشمنی ما با عربستان تغییری نمیکرد. بهتر است که هیئت نظارت بر مطبوعات کمی به فکر روزنامههای زنجیرهای باشد که روزبهروز در حال توهین و تحقیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند.
وبگاه "پایگاه تحلیلی سیاسی اثبات" نوشت:
سالها اتاق فکرهای موساد و MI6 و CIA کار کردهاند تا روزی در شهر پاریس تمای رهبران کشورهای غربی در راهپیمایی علیه اسلام شرکت کنند.
وبگاه "پایگاه تحلیلی سیاسی اثبات" نوشت:
روزنامههای صبح اولین روز هفته در تهران در تیترهای اصلی خود از آغاز دور تازه مذاکرات هسته ای نوشته و در عین حال از دیدگاههای مختلف به تحلیل عملیات تروریستی و تحرکات گروههای هوادار مسلمانان و مخالفان آنان در اروپا پرداخته اند. همایش ساده اصلاح طلبان که برای نخستین بار بعد از ده سال و بدون حضور چهرههای اصلی این جریان برپا شد عنوان اصلی چند روزنامه اصلاح طلب است که در عین اشاره به کاستی ها و توقعات مردم، آن را گامی به جلو دیده اند.
سیروس ناصری در سرمقاله مردم امروز نوشته: دور تــازه مذاکرات هســته ای در ژنو در حالی انجام خواهد شــد که میل و اراده لازم برای دستیابی به توافق نهایی از سوی طرفین ایرانی و آمریکایی وجود دارد. آمریکا با وضعیتی بحرانی در منطقه مواجه است و دغدغه ای اســتراتژیک دارد . آن ها به تدریج در حال تغییر تمرکز از کشورهای خاورمیانه به سوی کشورهای آسیایی هستند.
این دیپلمات و مذاکره کننده با سابقه که ده سال گذشته را به دنبال طرح اتهاماتی علیه وی، دور از محیط سیاسی گذراند در مقاله مردم امروز نوشته: دستیابی به توافق بایــد در زمانی زودتر صــورت می گرفت. در زمان برگزاری اجلاس وین دستیابی به توافق امکان پذیر بــود. ولی باید گفت در بازه زمانی ایجاد شده رئیس جمهــوری آمریکا فرصــت کافی به دست آورد تا بسترهای لازم برای دستیابی به نقطه مشــترک بر ســر موضوع مذاکرات هســته ای فراهم کند. بسترسازی شرایط امیدوارکننده کنونی پس از آن امکان پذیر شد که آمریکایی ها در مذاکرات وین قدمهای نسبتا مثبتی را برای رســیدن به تفاهم برداشتند.
در تحلیل مذاکرات پیش رو سرمقاله مردم امروز نوشته: بخش عمده ای از پیشرفت در روند مذاکرات مدیون گفت وگوها و بحثهای منطقی صورت گرفته از سوی دکتر ظریف وزیر خارجه با مذاکره کنندگان غربی بود. در نتیجه این موضوع بود که آمریکایی ها متوجه شدند باید مواضع خود را تعدیل و اصلاح کنند. دســتیابی به توافق جامع و کلی نیازمند توجه به مســائل اساســی اســت. در این میان کلیــد توافق نهایــی، اجماع طرفین مذاکره کننده بر سر تدوین سازوکاری مناسب و مورد موافقت ایران درباره روند رفع تحریم هاست.
شاهین زینعلی در قانون نوشته: نبود رابطه سیاسی با آمریکا اکنون به موضوع پیچیده ای در روند مذاکرات هسته ای تبدیل شده است. پیشتر هم مذاکرات ایران و اروپا به واقع مذاکره نیابتی با آمریکا بود.در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی، چه تصور ایران و چه تصور آلمان، بریتانیا و فرانسه این بود که مسئله به این صورت قابل حل است و به خصوص طرف ایرانی ضرورتی برای ورود آمریکا به جریان مذاکرات را حس نمیکرد.
به نوشته این مقاله: برگ برنده ایران در مذاکره با آمریکا بر سر مسئله هسته ای، تغییر شرایط جهانی و منطقه ای در فاصله زمانی بین دور قبلی و دور اخیر مذاکرات است. پیشتر هرچه قدر طرف ایرانی مایل به دستیابی به توافقی جامع بر اساس منافع ملی و نیازهای منطقی خود بود، طرف آمریکایی تمایل به خرید وقت داشت تا بر اساس موقعیت فرضی تضعیف شده ایران، فشار بیشتری وارد و امتیاز بگیرد. اکنون همه چیز تغییر کرده است.
مقاله قانون با تاکید بر این که نه ایران و نه آمریکا نباید این فرصت استثنایی را از دست بدهند نوشته: ایران و آمریکا رابطه سیاسی رسمی ندارند و سفارتخانه هایشان در هر دو کشور تعطیل است، اما با این حال منافعی دارند که اکنون بیش از هر زمان دیگر همسو شده است. چنانچه آمریکا با ایران به توافق نرسد، شاید موقعیت ایران تضعیف شود، اما مهم آن است که ضعف ایران به قیمت قدرت گرفتن رقبای ایران و رشد افراط گرایی تمام خواهد شد. امری که در همین چند روز گذشته در پاریس نیز نشان داد تمدن غرب را بی نصیب نخواهد گذاشت.
پیمان مقدم در ستون طنز روزنامه ایران از قول یک اصولگرا نوشته به چه حقی جناب ظریف با وزیر خارجه امریکا پیادهروی کردهاند! مگر خانه خاله است؟ و خود جواب داده: البته که خانه خاله نیست، وین است و به هر حال جای دیدنی زیاد دارد. در عین حال که مذاکره پشت میز با قدم زدن در خیابان مگر توفیری دارد؟
جواب عموجان اصولگرای طنزنویس این است: خب معلوم است که برای شما خودباختهها مهم نیست. وقتی پشت میز نشستهای، در موضع برابر قرار داری اما در حین پیادهروی بسته به این است که چه کسی جلوتر میرود و چه کسی عقبتر یا چه کسی قد بلندتر است. وزیر خارجه امریکا هم که به چنار ولیعصر گفته است زکی! خب در نتیجه در حین پیادهروی نگاه امریکا به ایران به موضع از بالا به پایین مبدل میشود. تازه چند جا دیدم که جناب ظریف یک نیم بدن از کری عقب مانده بود. سانتریفیوژها نچرخید که ظریف با کری در وین بچرخد؟
عموجان شما را به خدا کوتاه بیایید. مگر فوتبال است که دارید آفسایدگیری میکنید؟ مهم محتوای مذاکرات رد و بدل شده است. جناب ظریف خودشان بهتر میدانند که یک مجلس با کارتهای زرد و قرمز ابنالوقت است که از دیپلماسی دولت خطایی سر بزند. شما فعلاً خط آفساید را به گل روی ما ببخشید.
ستون طنز ایران جواب عمو جان را چنین منعکس کرده: «در آفساید بودن ظریف را ببخشیم، اضافه بهای مسکن مهر را بیخیال شویم، برداشت غیرقانونی از صندوق توسعه ملی را ندید بگیریم، رکود اقتصادی و سقوط شاخص بورس را کنار بگذاریم... هر دم از باغ دولت اعتدال بری میرسد. خسته نشوید این همه دسته گل به آب میدهید.»
روزنامههای هوادار اصلاحات به شکلهای مختلف اجتماعی در تهران با عنوان اصلاح طلبی را با اهمیت دیده و به انعکاس آن پرداخته و در مقالاتی آن را نشانه آغاز حیات تازه اصلاح طلبی دانسته اند. روزنامه آرمان با چاپ عکسی از هاشمی و خاتمی پیام هایی را که این دو رییس جمهور سابق برای اجلاس اصلاح طلبان فرستاده بودند نشانه حضور و پشتیبانی آنان دانسته اند و روزنامههای دیگر هوادار اصلاحات هم با چاپ عکس هایی از اجتماعی که هیچ یک از روسای قوای پیشین در آن حضور ندارند و محمد رضاعارف معاون اول دولت اصلاحات مهم ترین شخصیت حاضر در آن است همین حرکت را گام به جلو دیده اند.
صادق زیباکلام در مقاله ای در شرق با اشاره به این که همایش اصلاحطلبان سرانجام پس از مدتها انتظار، برگزار شد نوشته: بسیاری بیصبرانه در انتظار حضور آقایان هاشمیرفسنجانی و خاتمی بودند. تصورشان بر این بود که یکی از آنان، نطق افتتاحیه را ایراد خواهد کرد. بالطبع اگر آمدن آنان با حضور آقای ناطقنوری همراه میشد از منظر سیاسی بر ارتقای جایگاه همایش میافزود. نخستین ناکامی، عدم حضور این شخصیتها بود.
به نوشته این مقاله: اگرچه هاشمی و خاتمی با ارسال پیام، در حقیقت امضا و تایید خود را پای همایش گذاردند. ناکامی دیگر در غیبت بسیاری از چهرههای شاخص اصلاحطلب بود؛ چهرههایی که به هر حال اصلاحات، اصلاحطلبی و دوم خرداد با آنان شناخته میشود. کاستی سوم را شاید بتوان روح قطعنامه همایش توصیف کرد. انتظار بسیاری از جوانترها و پرحرارتترها آن بود که قطعنامه خیلی جدیتر از اینها میبود.
مقاله شرق بدان جا رسیده که:: انتظار آن بود که قطعنامه دستکم به بخشی از مسایل واقعی جامعه اشاره میکرد. ضمن آنکه همه ما میدانیم اصلاحطلبان با وجود پایگاه اجتماعی درخور توجه، چندان قدرت و توانایی برای انجام تغییرات یا برآوردن خواستههای مورد انتظار، ندارند، اما به هر حال این انتظار میرفت که قطعنامه به آن مسایل اشارهای میداشت تا مخاطبان بدانند اصلاحطلبان دغدغه آنان را در سر دارند و آن مسایل نه فراموش شدهاند و نه به بایگانی رفتهاند. اما با درنظرگرفتن مجموعه شرایط سیاسی و اجتماعی کشور، نفس برگزاری این همایش تحولی مبارک بود.
مهران کرمی در سرمقاله فرهیختگان نوشته: همایــش روز پنجشــنبه اصلاحطلبان اگر چه بسیاری از چهرههای کلیدی این جریان ریشهدار سیاسی را در صندلیهای ردیف نخست نداشت لیکن از این جهت که نخستین هماندیشی آنان پس از رویدادهای سالهای اخیر بود، میتواند گویای این واقعیت باشد که پس از یک سال و نیم، آهستهآهسته شاهد به بار نشستن این شعار حسن روحانی هستیم که وعده داده بود از فضای سیاسی کشور امنیتزدایی کند.
به نوشته این روزنامه نگار: از این رو اصلاحطلبان برای تلطیف فضای سیاسی و حفظ حلقههای وصل با حاکمیت نیاز به اقداماتی چند دارند تا در بازه زمانی مانده به انتخابات آینده مجلس قانونگذاری و خبرگان، فعالیت و ارتباطات خود را در سپهر سیاسی گسترش دهند. نخستین اقدام ضروری در این راه تلاش برای ایجاد اعتماد میان بخشی از نخبگان و جریانهای سیاسی با نظام و نهادهای حاکمیتی بهگونهای است که این اعتماد به پایگاه مردمی آنان که در سالهای اخیر طیف خاکستری جامعه را در بزنگاههای انتخاباتی پررنگ کرده بود، منتقل شود.
نویسنده سرمقاله فرهیختگان توصیه کرده: اصلاحطلبان حتی با وجود برخوردهای سرد کننده، باید بکوشند ضمن ایستادگی بر مواضع آرمانی خود بهتر این که از کشاندن برخی اختلافنظرها به تریبونهای عمومی خودداری کنند و در مناسبتهای ملی مشارکت موثرتری داشته باشند. تاکید بر نقاط اشتراک و پرهیز از برجسته کردن نقاط افتراق شرط رسیدن به اعتماد دوسویه حاکمیت و کنشگران بزرگترین جریان سیاسی خارج از گردونه قدرت است.
آذر منصوری فعال سیاسی اصلاح طلب هم در مقاله ای در اعتماد نوشته: تجربه انتخابات ادوار گذشته این واقعیت را به تصویر میکشد وآن اینکه اصلاح طلبان با وجود اینکه از بدنه اجتماعی و تکیه گاه به مراتب محکمتری در بطن جامعه نسبت به جریان سیاسی رقیب برخوردارند، پاشنه آشیل شان چند دستگی، تفرق و عدم وحدت و اجماع است.
تلاش برای حضور و مشارکت گسترده در انتخابات از جانب این طیف سیاسی نه فقط از سر پیروزی این جریان سیاسی در یک انتخابات صرف است که قاعدتا بخشی از کنش احزاب و شخصیتهای حقیقی و حقوقی این جریان را به خود اختصاص خواهد داد، اما مبنای این حضور و کنش فعال توجه به منافع ملی کشور و تقویت و اصلاح نهاد منتخب دموکراتیکی است که بنا بر توصیه بنیانگذار جمهوری اسلامی باید در راس امور باشد.
مقاله اعتماد در نهایت به بررسی رفتار برخی نمایندگان مجلس فعلی پرداخته که هم از حیث گفتار و هم رفتار با دولت نیاز به تشریح و تحلیل ندارد که یکی از نمونههای بارز آن در چند روز اخیر در هنگام نطق علی مطهری - که هر داور بیرونی، انصاف و آزادگی اورا میستاید -اتفاق افتاد. با این اتفاق تلخ که در قوه قانونگذاری کشور رخ داد، قدر مسلم ضرورت شکلگیری مجلس توانمند، واقع گرا و برآمده از خواست ومطالبات قاطبه مردم ایران بیش از هر زمان دیگری احساس میشود.
علی میرفتاح ستون کرگدن نامه اعتماد یک گفتگوی فرضی را شرح داده است:
- کف کردیم و حوصله مون سر رفته و تحرکی نداریم وهیچ اقدام مشترکی نمیتونیم بکنیم و هیچ گونه حالت اشمئزازی نمیتونیم به خودمون بگیریم.
- روزنامههای مریض، به خصوص مریض منظور دست گل تازه به آب نداده؟
- نچ. تازه معذرت خواهی هم کرده.
- علی مطهری بیانیه جدید نداده؟
نویسنده به طعنه ادامه داده: نه، همون قبلیه. نکتهیی هم نداره.
- اصلاحطلبا گافی چیزی ندادن؟ چند روز پیش یه گردهمایی داشتن. چیزی ازش درز نکرده؟
- پاستوریزه پاستوریزه. انگار موتلفهییها بودن با اسم اصلاحطلب.
- یعنی اصلا تو زمین دشمن بازی نکردن؟
- اصلا. دریغ از یه همسویی با رسانههای بیگانه. دقیق رصد کردم، مو لا درزش نمیره. حتی دادم پیامها رو هم دی کد کنن که یه وقت توش چیزی نباشه. نبود.
در ادامه کرگدن نامه اعتماد آمده: به اینکه ظریف و کری پیاده روی کردن نمیشه گیر داد؟ جا گیرش زیاده ها؟
- متوجه نکته خاصی شدی؟
- نکته خاص که بالاخره کاچی به از هیچیه. کری قدش بلنده، پاهاش هم بلندتره. یعنی هر دو قدمی که بر میداره، ظریف باید سه قدم برداره. فلذا اگه بخواد عقب نمونه باید دنبالش بدوه.