پدیده کم آبی و شیوه مواجهه با آن نسبت به سایر بلایای طبیعی و غیر مترقبه در ایران بایستی مورد توجه قرار گیرد،این مساله ناشی از خشکسالی های شدید در چند سال گذشته است. در حالیکه با نگاهی گذرا به تاریخ و بررسی آسیب های بوجود آمده در اثر کمبود آب ناشی از خشکسالی ، این موضوع دگرگون شده و اهمیت دادن به مسایل کم آبی نسبت به سایر مقوله های طبیعی از اولویت بالایی برخوردار است.
در این مقاله سعی شده است عوارض ناشی از پدیده کم آبی وهشدار لازم برای مواجهه با آن ارایه شود . این هشدار عموما به کلیه دست اندرکاران صنعت آب و به خصوص به مدیران این صنعت معطوف خواهد بود.
محدویت منابع آب شیرین و افزایش تقاضا برای این ماده حیاتی و کالای ارزشمند وکمیاب بدون جایگزین ، از یک سو و از دیگر سو ، ناهمگونی پراکندگی زمانی و مکانی منابع آب ، نیازهای زمانی و مکانی جمعیت ، موضوع آب و چگونگی مدیریت آن را از عرصه های فنی و مهندسی عبورداده و جایگاه ویژه ای را برای آن در گستره های مدیریتی ، اجتماعی، اقتصادی ، فرهنگی و حتی سیاسی و امنیتی رقم زده است .
کنش و واکنش و اثر گذاری آب بر تمامی اجزای جاندارو بی جان محیط، تغییر در احجام ، فرآیند ها و سازه های آبی و رخداد بحران های آبی و زیست محیطی ، رقابت کاربران در مالکیت و استحصال آب ، جوانب پاسخگویی به چالش های پیش رو ، ضرورت دوچندان بخشیده است .
این در حالی است که در روزگار ما زندگی بشر و الزام ها از دوران صنعتی عبور کرده و گام به عصر اطلاعاتی نهاده است . در این دوره ، فراگیر بودن و گسترش سریع موضوع های مرتبط انسان جایگاه ویژه ای یافته است .
در چنین شرایطی نگاه فراگیر به آب و مدیریت به پیوسته و یکپارچه ی آن با شفاف ساحتن ارزش آب ، الگویی است با تقویت مدیریت آب ، مولفه های اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی آن را قوت بخشید.
● بهینه سازی مصرف آب
با افزایش جمعیت و افزایش تقاضای آب ، موضوع پایداری مصرف آب در نهایت در گرو تطبیق رفتار انسان با چرخه آب است ، جوامع انسانی نیازمند آنند که قابلیت خود را در مدیریت استفاده از آب ، چنان فراگیر و منسجم توسعه دهند که کیفیت و کمیت آب مصرفی انسان اکوسیستم های تامین کننده اش حفظ شود .
آب به عنوان منشاء حیات و زیر بنای رشد توسعه به رغم ارزش و اهمیتش در بسیار موارد به طور بیهوده و ندانسته تلف می شود و این درحالی است که رشد روز افزون جمعیت ، استفاده ی صحیح از منابع آب موجود را طلب می کند ، چرا که کمبود آب بزرگترین مانع توسعه است .
با توجه به اینکه کشور ما در کمر بند خشک جهان قرارگرفته و میزان بارندگی آن یک سوم متوسط جهانی است ودوره های خشکسالی بر اساس سوابق به کرات اتفاق می افتد، لذا بر اساس این ویژگی ها طلب می کند که با قبول این وضعیت در جهت استفاده ی بهینه از آب گام های موثری را برداریم و طبیعی است که اقدام های مناسب ، مانع بروز خسارت های گسترده و قابل توجه شود.
برنامه ریزی در جهت کاهش و وابستگی کشور به آب و بهینه کردن مصرف آب امکان پذیر خواهد بود، در بخش شهری با الگوی مصرف و استفاده از تجهیزات مناسب ، در بخش صنعت با بازیافت و استفاده مجدد از آب و در بخش کشاورزی با بالابردن بازده ی آبیاری میزان وابستگی به آب را می توان کاهش داد، دولت و کاربران عمده ی آب باید به مسئله افزایش کارایی در مصرف آب اولویت بالایی دهند. باید از ابزارهای اقتصادی و به خصوص سیاست های قیمت گذاری استفاده شود، به زیر ساخت های شهری باید توجه ویژه کرد، همچنین به آبیاری باید توجه ویژه و برای ترغیب ایجاد فناوری بهتر ، انگیزه های اقتصادی بوجود آورد. می بایست مدیریت را بهبود بخشید ، هدررفت راحذف کردو فبل از فکرکردن به طرح های پرهزینه ی جدید، شبکه های توزیع فرسود و قدیمی آب را اصلاح و تقویت کرد. با گرفتن هزینه کامل آب مصرفی از مصرف کننده، کارایی بیشتری را در تخصیص آب و مصرف آن می توان به کار بست.هزینه های کامل شامل هزینه های ساخت و نگهداری سیستم های تامین آب ، هدر رفت های حین توزیع ، انشعابات غیر مجاز ، اصلاح وبازسازی شبکه های فرسوده و سایر مواردیکه حفظ آنها برای تامین کیفیت و تنظیم جریان آب ضرورت دارد، با عرضه مناسبی از آب رایگان از صدمه های این تدبیرها به اعضای کم درآمد جامعه می توان جلوگیری کرد،بر موضوع مصرف مجدد آب می باید تاکید بیشتری گذارد به خصوص از فاضلاب ها باید بیشتر استفاده کرد فناوری این کار هم در حال حاضر موجود است. استفاده از آن را به خصوص در مناطقی که سیستم فاضلاب ندارند می بایست مورد حمایت قرارداد. بازیافت آب در مراکز صنعتی نه تنها نیاز وابستگی کامل آنها را به منابع اولیه اش کاهش می دهد، بلکه از آلودگی آب های سطحی و زیر زمینی نیز جلوگیری خواهد کرد.
از سوی دیگر استانداردهای کیفیت و کمیت آب برای کاربرهای مختلف از جمله ساختار و عملکرد اکوسیستم ها باید مشخص شود . استانداردهای کیفیت می بایست ضرورت حفظ و سلامت انسان را در نظر بگیرد. همچنین اقدام هایی نظیر دفن زیر زمینی زباله ها و سایر آلایندهای بالقوه که بر کیفیت آب تاثیر نامطلوب دارند باید به گونه یی کنترل شود که آب های آلوده شده کیفیت آب زیر زمینی را پایین نیاورد وروان آب های سطحی آنها کیفیت آب رودخانه هارا تباه نسازد.
● نتیجه گیری:
کشور ایران به عنوان یکی از کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین با مشکل کم آبی مواجه می باشد رشد فزاینده ی جمعیت و نیاز به دسترسی آب و سالم و بهداشتی و محدویت منابع آب به عنوان اصلی ترین نیاز جامعه مساله کم آبی بسیار جدی فراروی کشور قرارداده است.
کاهش مصرف آب و رساندن آن به سطحی پایدار به معنای افزایش بهره وری و بالابردن کارایی آب است . یعنی کاری که در برخی از کشورهای پیشرفته صورت گرفته است .
باروری زمین از دیرباز در فرهنگ ما وجود داشته و چیزی است که آن را براساس عملکرد درهکتار می سنجیم ، ولی عبارت بهره وری آب ( Water Productivit) همانند باروری ابرها و رعایت الگوی مصرف و بهینه سازی در مصرف آب به ندرت مورد توجه قرارگرفته است . تا زمانی که این عبارت ها مانند باروری زمین به بخشی از فرهنگ ما تبدیل نشود ، کمبود آب بر آینده ی ما سایه افکن خواخد بود.
● پیشنهادها:
۱ آشنا کردن مردم به مسایل مربوط به کم آبی و تشویق آنان به صرفه جویی ( آموزش همگانی)
۲ محاسبه تصاعدی آب بها و در مقابل بخشودگی مصارف کم برای تشویق مصرف کنندگان
3جلوگیری از توسعه ی غیر منطقی صنایع و مناطق شهری
۴ بهسازی شبکه های آب شهری
۵مدیریت مخازن در دوره کم آبی و تهیه دستورالعمل بهینه بهره برداری از مخازن
۶کنترل رشد جمعیت
۷ تکمیل بانک اطلاعات هواشناسی در مقیاس های زمانی مختلف
۸ تغییر الگوی مصرف و استفاده از تجهیزات مناسب ( مدیریت مصرف)9) نظارت مستمر بر منابع مصرف
10 ایجاد فرهنگ صرفه جویی در مصرف آب
11 جلوگیری از استفاده غیر مجاز و دخل وتصرف غیر قانونی برتاسیسات آب