مصاحبه منتشرنشده صداوسیما با آیت‌الله هاشمی

آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در مصاحبه‌ای منتشر نشده با صداوسیما به سوالات مهمی پیرامون حقوق شهروندی در نظام جمهوری اسلامی پاسخ داد.

به گزارش ایلنا، گزیده مصاحبه شبکه اول صداوسیما با ایشان در سال 87 بدین شرح است:

○ به عنوان یک متدین که عمری را زیر تابلوی دین و با محوریت دین زندگی کرده‌اید، آیا هیچ وقت احساس کرده‌اید که دین دست و پای شما را بسته است؟ اگر دین را محور زندگی نمی‌کردید، در انجام بعضی از کارها دست شما بازتر بود؟

● طبعاً دین احکام و وظایفی به انسان داد که ما مقیّدیم آن احکام را انجام دهیم. ولی چون یک اعتقاد اساسی دیگری داریم و آن، این است که هر کار دیگری کنیم، انجام این وظایف مهمتر از آن است و می‌دانیم با محدودیت‌هایی دست ما به جایی دیگر که خیلی بهتر از آنچه عقل ما می‌رسید، خواهد رسید، بنابراین در جمع‌بندی هیچ وقت احساس نمی‌کنیم کاش دست ما بسته نبود. قبول داریم که همین بهتر که دستمان بسته باشد، چون به عدل، علم و عطوفت خداوند نسبت به بندگانش ایمان داریم.

○ سبک زندگی دینی از نظر جناب‌عالی چیست؟ سبک زندگی دینی را دانشمندان دانشگاهی همه رفتارها و همه اجزای مدل زندگی فرد، حتی خوردن و آشامیدن، سلایق و علایق می‌دانند. سبک زندگی از نظر شما چیست؟

● من این‌گونه به سبک زندگی دینی نگاه نمی‌کنم. همان‌گونه که در قرآن می‌بینید که کلیات، اصول و راه‌هایی برای ما مشخص شده و در مواردی احکام معینی آمده که بعضی‌هایش تعبدّی است. ولی عمده مسائل دینی به خود انسانها واگذار شده است. حتی در زمان خود پیغمبر(ص) احکام امضایی پیامبر(ص) نسبت به احکام انشایی بیشتر بود. یعنی آنچه را که مردم داشتند، و پیامبر قبول کرده بودند که به آن شیوه زندگی کنند. وقتی رسائل عملیه علما را می‌خوانم و با اطلاعی که از مبانی فقهی دارم، می‌بینم گاهی به جای خود مقلّد، روی عرف می‌نشینند. یعنی مصداق تعیین می‌کنند که این شأن مقلد است که عرف باید این را تعیین کند. چون مردم می‌پرسند، آنها برای تسهیل امور راهی را باز می‌کنند. فکر می‌کنم در قلمرو دین حضور ابتکاری خود انسان و فهم، تفکر، تعقل و دستاوردهای خود انسان خیلی بیشتر از آن چیزی است که ما فکر می‌کنیم به صورت سربسته و غیرقابل انعطاف در اختیار ماست. به علاوه همان جا اجتهاد و مصلحت را مکمّل دین خاتم قرار دادند. به صورت اجتماعی الان در مجمع تشخیص مصلحت نظام داریم با حکم الهی تصمیماتی می‌گیریم که شاید دینی نباشد. پس فضای دینی خیلی باز است. اگر متحجرین دست و پای مردم را نبندند، بال پرواز باز است و به خیلی جاها می‌تواند برسد.

○ فرمایشات شما بیانی را که از یکی از استادان بزرگم در علم‌الحدیث شنیدم، به یادم آورد که حضرت علی (ع) به خوارج فرمودند «دین خدا از میان آسمان و زمین وسیع‌تر و راحت‌تر است.»

● واقعاً همین‌گونه است. خوب حدیثی را خواندید. آن هم از قول کسی که بعد از پیامبر(ص) اعلم‌الناس در همه تاریخ است.

○ پس چرا بعضاً شهروندان جمهوری اسلامی احساس می‌کنند رفتار حاکمان دینی ما در مسند دین‌بانی شهروندان، زندگی را بر آنان تنگ می‌کند؟

● در مواردی ممکن است حاکمان تنگ نکرده باشند. احکامی است که فقیه بر حسب موازین فهمیده و گفته است. نباید تقصیر عمده را به گردن حاکمان انداخت. البته چیزهایی هم است که فقها چیزی نمی‌گویند، بلکه خشک مقدس ها و مقدس مآبها آن هم احتیاطانه و یا ریاکارانه وارد زندگی مردم می‌کنند. آنها دست و پا را می‌بندند. فکر می‌کنم علمای طراز اول اسلام اینجور خشن نیستند و دست مقلدین خودشان و مردم را نمی‌بندند و فضا را بر آنها تنگ نمی‌کنند. اصلاً اسلام فضا را تنگ نکرده است. تعبیری که باید برای اسلام کنید، سعة صدری است که اسلام برای ما در نظر گرفته است. دین سهله یکی از صفات اسلام است که حقیقتاً همین‌گونه است. خودم به عنوان کسی که اسلام را می‌شناسم، هیچ وقت احساس تنگنا و گیر افتادن نمی‌کنم.