در برخی جلسات قرآنی ایران رسم بر این است که هر کدام از مقامات موسیقی در تلاوت را به سه بخش قرار ، جواب و جواب الجواب تقسیم می کنند. به این صورت که پس از ورود به مقامی خاص ، اولین و پایین ترین فراز آن از نظر نت های اجرایی را قرار ، سومین فراز که الزاما شامل حداقل یک نت از نت پایه ی فراز اول ولی در اکتاو بالای آن باشد را جواب الجواب و فراز دومی که شامل نت هایی بین این دو نت پایه و اکتاو باشد را جواب می نامند. این نوع معرفی مقامات دو اشکال بزرگ دارد. اول این که ناخواسته قرآن آموز را سوق می دهد به سمتی که هر مقام را خلاصه و حداکثر در سه فراز تلاوت کند چون فرازهای بیشتر را حتی در تعریف اولیه هم در ذهن او جا نینداخته اند و دوم این که در بعضی مقامات مثل بیات که گستره ی بسیار وسیعی دارد این تعریف به بن بست می رسد. شاهد مثال من در مورد دوم مجموعه فایل های صوتی آموزش مقاماتی است که سال ها پیش عرضه شد و علی رغم معرفی سه پاره ی مقامات وقتی که نوبت به آموزش مقام بیات رسید استاد راهنما فرمودند که در این مقام ما از تقسیم بندی به شیوه ی معمول معذوریم و به قاری همراه گفتند که شما یک تلاوت کامل از مقام بیات را به مستمعین ارائه دهید.
امروزه با گسترش فرهنگ تحقیق و استماع دقیق تلاوت ها و البته علم موسیقی کم کم تعریف واقعی این اصطلاحات مشخص شده است. بعد از مرور پست مربوط به ارائه ی تیونر در سرفصل دانلود نرم افزارهای کمکی ، شما هر نتی را که دوست دارید فرض بگیرید و اسم آن نت را بگذارید قرار. حال اگر به اندازه ی شش پرده یا هشت درجه یا همان یک اکتاو بالا بروید می رسید به همان نت مفروض منتها با فرکانسی بالاتر که این نت معروف به جواب است. اگر همین فرآیند را برای این نت هم تکرار کنید مجددا در یک اکتاو بالاتر می رسید به همین نت و باز هم با فرکانسی بالاتر. این نت سوم باز معروف است به جواب نت دوم که با نگاهی دیگر که نت دوم را جواب نت اول گرفته بودیم نت سوم هم زمان که جواب نت دوم است جواب الجواب نت اول هم می شود. پس متوجه می شویم که این نام گذاری ها از جهتی نسبی هم هستند. یعنی باید دید که هر نت با توجه به کدام نت نظیر قرار است بررسی شود تا اسم آن مشخص شود. مثلا این که نت دوم در مقایسه با نت اول جواب و در مقایسه با نت سوم قرار خواهد بود.
[ قرار ] >>>>یک اکتاو صعود>>>> [ جواب ] >>>>یک اکتاو صعود>>>> [ جواب الجواب ]
فرق اول این دو تعریف را مشاهد کنید که گستره ی پیمایش صوت بین نقاط قرار ، جواب و جواب الجواب در تعریف دوم دو اکتاو است حال آن که در تعریف قبلی این گستره تنها یک اکتاو بود. فرق دوم هم در این بود که در تعریف دوم این اصطلاحات نسبت به تک نت ها مشخص می شوند اما در تعریف اول نسبت به چندین نت کنار هم یا به عبارتی دیگر یک خط ملودی. تنها زمانی می توان یک فراز تلاوت را جواب فراز دیگر معرفی کرد که تمام نت های آن دو عینا و به ترتیب یکی بوده و همگی دارای یک اکتاو اختلاف با نت نظیرشان باشند. مثل زمانی که شما یک فراز از تلاوت در درجات بالا را عینا بم خوانی کنید که فراز اول جواب فراز دوم خواهد بود. حسن تعریف دوم در این است که دست افراد قائل به آن به شدت باز می باشد در معرفی قسمت های مختلف و متنوع هر مقام.. و لازمه ی این امر به کار گیری اسامی جدید است برای تعریف فروعات مختلف مقامات. البته این نام گذاری های متنوع زاییده ی ذهن اساتید قرآنی فعال در این امر و یا به اصطلاح بدعت گذاری نیست بلکه از سالیان دور نیز این اسامی بین علمای موسیقی مقامی رواج داشته و شناخته شده هستند. بهتر است به جای جبهه گیری در هنگام مواجهه با این موضوع به محاسن آن بیشتر فکر شود. هرچند که لازم به ذکر است این اسامی تنها برای افرادی مورد استفاده دارد که از قبل و در اثر تقلید فراوان و بی چون و چرا از تلاوت اساتید برتر ، ماهیت آنها را به ذهن سپرده اند و تنها محفوظات خود را با دانستن نام آنها در بیان نیز تفکیک خواهند کرد. برای درک بهتر مورد اخیر به پست موسیقی مقامی در تلاوت قرآن از همین وبلاگ مراجعه کنید.